هتل تاریخی ملک التجار به عنوان اولین هتل خشت خام در جهان شناخته شده است این خانه خشتی در حدود 300سال قبل در یکی از بازارهای مهم در بافت تاریخی شهر یزد ساخته شده است و متعلق به خاندان ملک التجار است.مدخل خانه به اسلوب روزگار خود دارای کوچه ای دراز و باریک با دیوارهای بسیار بلند میباشد وچهار نسل از این خاندان در آن زندگی کرده اند.خانه ملک التجار در دو طبقه وپبرامون حیاط مستطیل شکلی بنا شده است. از نظر تاریخ نگاری بنا تا پیش از این از گونه خانه¬های قاجاری در یزد شناخته میشد، ولی بر اساس کشفیات جدیدی که اخیرا در پی لایه برداری در حین مرمت از روی اندودهای حیاط بدست آمد تاریخ ساخت آن بر اساس کتیبه کشف شده تا عصر صفوی و به تاریخ 1106 ه.ق به عقب برگشته است و از این جهت از اهمیت بسیار زیادی در تاریخ نگاری بناها در شهر یزد و کلا در تاریخ معماری ایران برخوردار شده است.

معماری پارسه(تخت جمشید)

تخت جمشید ،مجموعه ای از کاخهای بسیار باشکوهی است که ساخت آنها در سال ب۵۱۲ قبل از میلاد آغاز شد و اتمام آن ۱۵۰ سال به طول انجامید.تخت جمشید در محوطه وسیعی واقع شده که از یک طرف به کوه رحمت و از طرف دیگر به مرودشت محدود است . این کاخهای عظیم سلطنتی در کنار شهر پارسه که یونانیان آن را پرسپولیس خوانده اند ساخته شده است .

ساختمان تخت جمشید در زمان داریوش اول در حدود ۵۱۸ ق . م ، آغاز شد. نخست صفه یاتختگاه بلندی را آماده کردند و روی آن تالار آپادانا و پله های اصلی و کاخ تچرا را ساختند . پس از داریوش ، پسرش خشایارشا تالار هدیش را بنا نمود و طرح بنای تلار صد ستون را ریخت . اردشیر اول تالار صد ستون را تمام کرد . اردشیر سوم ساختمان را آغاز کرد که ناتمام ماند . این ساختمانها بر روی پایه هایی ساخته شــده که قسمتـی از آنها صخره های عظیم و یکپارچه بوده و یا آنها را در کوه تراشیده اند .
معماری هخامنشی ، هنری است امتزاجی که از سبک معماریهای بابل و آشور و مصر و شهرهای یونانی آسیای صغیر و قوم اورارتو اقتباس شده و با هنر نمایی و ابتکار روح ایرانی نوع مستقلی را از معماری پدید آورده است . هخامنشیان با ساختن این ابنیه عظیم می خواستند عظمت شاهنشاهی بزرگ خود را به جهانیان نشان دهند.

اینکه می‌گویند”معماری اسلامی” روی غرض خاصی بوجود آمده است. هیچگاه شنیده نشده بگویند معماری مسیحی یا معماری یهودی یا معماری بودائی. سهم اصلی معماری ممالک مسلمان از معماری ایرانی ناشی می‌شده و برای کمرنگ کردن آن از واژه”اسلامی” استفاده می‌کنند

آرمگاه شيخ‌الرئيس ابوعلي سينا، فيلسوف، دانشمند و طبيب مشهور ايراني ملقب به نابغه شرق (428-370هق) در ميداني به نام بوعلي سينا در شهر همدان واقع شده است.

آرامگاه بوعلي سينا در زميني به مساحت 3090 متر مربع احداث شده و زير بناي اصلي آن حدود 1792 متر مربع و نماي آرامگاه از سنگ خاراست .
 

این بنای جادویی کار معمار زبر دستی به نام استاد هوشنگ سیحون است ایشان خود در باره این بنا می گویند :آرامگاه خیام در باغ امامزاده محروق نیشابور قرار داشت اولین کاری که باید انجام می دادم این بود که به گونه ای طراحی کنم که آرامگاه خیام وامامزاده محروق تداخل پیدا نکند به همین منظور من برای باغ محوری عرضی تعریف کردم تا آرامگاه را که در گوشه شمال شرقی باغ قرا داشت از امامزاده جدا کنم . از طرفی دیگر در چهار مقاله عروضی گفتاری از خیام آمده مبنی بر اینکه ایشان گفته اند که :من آرزو دارم مزارم در جایی باشد که در بهاران برگ گل روی مزارم بریزد ) بنا براین من مکانی در باغ را که اختلاف ارتفاع سه متری نسبت به درختان زرد آلوی باغ داشت انتخاب کردم چون این مکان سه متر پائین تر قرار دارد فصل بهار شکوفه های زرد آلو روی مزار میریزد .

خیام ریاضیدان منجم و ادیب بود سعی داشتم که این سه جنبه شخصیتی در مزارش تجلی پیدا کند من ده پایه برای آرامگاه در نظر گرفتم عدد ده ا.لین عدد دو رقمی است و پایه و اساسبسیار از اعداد می باشد از هر پاییه دو تیغه بر پایه مدل ریاضی خاصی به صورت مورب بالا می رود و با دیگر تیغه هابر خورد میکنند و از روبه رو بر روی پایه مقابلشان پائین می آید همه این تیغه های مورب در محور عمودی وسط برج همدیگر را قطع میکنند سطح پیچیده حاصله بر اثر یک فرمول ریاضی به وجود آمده که سنبله جنبه ریاضیان خیام است از طرف دیگر تقاطع تیغه ها در سقف آرامگاه یک ستاره به وجود می اورد که سنبول ستاره شناسی خیام محسوب می شود .

«کشور ایران از دیرباز مهد تمدن و فرهنگ بوده و ایرانیان در تمامی نقاط دنیا بعنوان مردمان متمدن و فرهیخته شهره عام و خاص بوده‌اند. آثار برجای مانده از پیشینیان خود گواه این مدعاست. چنانچه در میان این آثار، نمونه‌های زیبایی از بناهای سنتی– اسلامی با پشتوانه فرهنگ سه هزار ساله این مرز و بوم و بهره‌گیری از آموزه‌ها و اعتقادات مذهبی به چشم می‌خورد که قلب هر بیننده را مملو از عشق به وصال یار حقیقی و ذهنش را نزدیک‌تر به عالم معنا می‌نماید. مساجدی که در این قیاس می‌گنجد و در اوج هنر واقعی قرار دارند، کم نیستند ولی برخی از آن‌ها به گونه‌ای منحصر به فرد جلب توجه و نظر می‌کنند. مسجد چوبی که نخستین و تنها مسجد چوبی دنیاست، از همین دیدگاه به عنوان محور و مرکز فعالیت‌های مجتمع فرهنگی، سیاحتی، اقامتی دهکده چوبی نیشابور واقع شده است. این مجموعه با وسعت حدود ۱۰هکتار شامل بخش‌های مختلفی از جمله موزه، رستوران، فروشگاه، آلاچیق، سوئیت و ازهمه مهمتر مسجدی چوبی است که هر صاحب سلیقه‌ای را مجذوب خود می نماید.

معماری اسلامی برگرفته از زبان قرآن است و عمق و غنای تمدن اسلام را با بهره‌گيری از روح معنويت نشان می‌دهد. اين امر به گونه‌ای است كه اعتقاد به توحيد و ايمان به تعاليم اسلام به عنوان انديشه زيبايی‌شناسی دين اسلام در معماری اسلامی تجلی می‌يابد. مؤلفه‌های به جا مانده از پيش از ظهور اسلام نشان می‌دهد از زمانی كه انسان هنر را شناخت يعنی از هزاران سال پيش به طراحی رنگی از حيواناتی كه منقرض شدند به منظور نشان دادن واقعيتها و مهارتهای خود بر روی ديوارها پرداخت . در واقع هنر پيش از زبان و ادبيات در زندگی انسان وسيله‌ای برای برقراری ارتباط او به شمار می‌رفت . هنگامی كه تمدن پا به عرصه وجود گذاشت، خيزشی جدی در ارائه مهارت‌های موجود ايجاد شد كه اينك در كشورهای اسلامی و غيراسلامی بخوبی قابل رؤيت است كه برخی از آنها به هزاره هفتم قبل از ميلاد مسيح (ع) بازمی‌گردد. اما آنچه كه بيشتر از ديگر هنرها توجه انسان را به خود معطوف داشت، معماری و هنرهای تجسمی بود كه انسان بر روی اشيا يا ساختمان‌هايی كه می‌ساخت از هنر خود بهره‌مند می‌شد و آن را به نمايش می‌گذاشت. معماری هنری بود كه به غير از تنوعات رنگی، هويت و فرهنگ را نشان می‌داد؛ به گونه‌ای كه تجلی معماری در تصاوير يا كنده‌كاری‌ها به‌خوبی نمايان است. در قصرهای ساخته شده

انواع سازه ها را قبل از ورود مصالح جدید در ایران را میتوان به ۲ دسته تقسیم کرد.
۱) سیستم ایستایی تیر پوش(سنگین):
در این نوع سازه ها نیرو ها عمدتا ناشی از وزن بنا به وسیله تیر های چوبی یا سنگی به ستون ها انتقال پیدا میکند و از آنجا به تکیه گاه منتقل میشود.
۲) سیستم ایستایی فشاری (طاقی):
عملکرد در این نوع سازه ها بر مبنای انتقال سریع نیروی وزن زیاد بنا به شالوده وکم کردن تاثیر خمش است.سازه ای دارای مقاومت فشاری نسبتا زیادی هستند ولی در برابر کشش مقاومت بالی ندارند.حال در اجرای طاق ها برای کاهش وزن آنها و هم چنین پیاده سازی یک تهویه طبیعی به جهت جلوگیری از ورود گرما در تابستان وخروج گرما در تابستان معمولا طاق ها را به صورت دو لایه اجرا میکنند که در بعضی موارد در طراحی فاصله ۲ طاق آنقدر زیاد میشود که آدم به راحتی میتواند در بین دو لایه در حرکت کند.البته همواره از ظاهر سازه قادر به تعیین نوع سیستم باربری آن نیستیم چون در بعضی از سازه ها به علت زیبایی بنا از طاق های کاذب استفاده میکنند ولی سیستم سازه ای آنها تیر پوش است.
 

کلیه بررسی‌ها و کاوش‌های باستانشناسی حکایت از آن دارد که سابقه معماری ایران به حدود هزاره هفتم قبل از میلاد می‌رسد. از آن زمان تا کنون پیوسته این هنر در ارتباط با مسائل گوناگون، بویژه علل مذهبی، توسعه و تکامل یافته‌است.

معماری ایران دارای ویژگیهایی است که در مقایسه با معماری کشورهای دیگر جهان از ارزشی ویژه برخوردار است: ویژگیهایی چون طراحی مناسب، محاسبات دقیق، فرم درست پوشش، رعایت مسائل فنی و علمی در ساختمان، ایوانهای رفیع، ستونهای بلند و بالاخره تزئینات گوناگون که هریک در عین سادگی معرف شکوه معماری ایران است.

اصول معماری ایرانی

• درون‌گرایی (حفظ کرامت و احترام انسان)
• نیارش (فن اجرای ساختمان)
• خود بسندگی (استفاده از مصالح بوم آورد ایدری)
• مردم‌واری (تبعیت از نیازها و ابعاد انسانی)
• پیمون (مدول)
• پرهیز از بیهودگی

سبک‌شناسی معماری ایران

• شیوه پارسی (هخامنشیان) سده ششم پیش از میلاد تا سده چهارم.
• شیوه پارتی (اشکانیان و ساسانیان) سده چهام تا صدر اسلام.
• شیوه خراسانی (صفاریان، طاهریان، غزنویان و...) از ابتدای قرن چهارم تا پایان قرن چهارم.
• شیوه رازی (سامانیان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان) قرن پنجم تا اول قرن هفتم.
• شیوه آذری (ایلخانیان و تیموریان) از اول قرن هفتم تا اول قرن دهم.
• شیوه آملی (آمارد و طبرستان) و مرعشیان) سده پس و بعد از اسلام.
• شیوه اصفهانی (صفویان، افشاریه، زندیه و قاجاریه) از اول قرن دهم تا اواسط دوره قاجاریه.
• معماری معاصر (پهلوی، بعد از انقلاب ۱۳۵۷) از اواسط دوره قاجاریه تا کنون
از شش شیوه معماری ایران دو شیوه پارسی و پارتی مربوط به پیش از اسلام و چهار شیوهٔ دیگر مربوط به دوره اسلامی می‌باشد. غربی‌ها برای شیوه‌های اسلامی نام‌هایی را به کار می‌برند مانند شیوه‌های اموی و عباسی.